نمونه ای از اشعار ترکی حبیب ساهر
بيزيم توركو شيرين ديل دير
Bizim Türkü şirin dildir
ساهیرین تورکجه یازیلان شعرلریندن بیر اورنک:

بی‌نهایت بو گؤیون آلتیندا
بیزه بیر قبّه‌ی فیروزه ده یوخ!
یانار افلاکده مینلرجه چیراق،
بیزه بیر شمع، بیر آویزه ده یوخ!
بو قدر اولدوز آراسیندا بیزه
یئددی گؤیلرده بیر اولدوز یوخوموش!
بؤلدولر قوشلاری عالمده مگر،
بیزه ده چاتدی او آغلار بایقوش؟!
قووالارکن منی هر گون محنت
قاپیمی دؤگمه‌ده‌دیر هر گئجه غم.
هامی آزاده ائلین شاعری وار
من اسیر ائللرین آه! شاعری‌یم.

آنا گولدور٬ بير گون سولار Ana güldür, bir gün solar  
آنا ديلى شيرين اولار Ana dili şirin olar
بيزيم توركو شيرين ديلدير Bizim Türkü şirin dildir
خوش صدالى٬ زنگين ديلدير Xoş sədalı, zəngin dildir
ديل گونشدير٬ ايشيق ساچار Dil günəşdir, ışıq saçar
آزادليغا قاپى آچار Azadlığa qapı açar
يادين ديلى بويوندوروق Yadın dili boyunduruq
بير گئچيددير بوروق بوروق Bir geçiddir buruq buruq
بويوندوروق خالقى بوغار Boyunduruq xalqı boğar
گئچيدلرده قولدور سويار Geçidlərdə quldur soyar
قوى يادلاشسين سئناتورلار Qoy yadlaşsın senatorlar
خالقى سويان تاجير٬ توججار Xalqı soyan tacir tüccar
يالتاق شاعير يولون آزسين Yaltaq şair yolun azsın
تكجه فارسى غزل يازسين! بيزيم توركو شيرين ديل دير
Bizim Türkü şirin dildir
ساهیرین تورکجه یازیلان شعرلریندن بیر اورنک:
بی‌نهایت بو گؤیون آلتیندا
بیزه بیر قبّه‌ی فیروزه ده یوخ!
یانار افلاکده مینلرجه چیراق،
بیزه بیر شمع، بیر آویزه ده یوخ!
بو قدر اولدوز آراسیندا بیزه
یئددی گؤیلرده بیر اولدوز یوخوموش!
بؤلدولر قوشلاری عالمده مگر،
بیزه ده چاتدی او آغلار بایقوش؟!
قووالارکن منی هر گون محنت
قاپیمی دؤگمه‌ده‌دیر هر گئجه غم.
هامی آزاده ائلین شاعری وار
من اسیر ائللرین آه! شاعری‌یم.
آنا گولدور٬ بير گون سولار Ana güldür, bir gün solar
آنا ديلى شيرين اولار Ana dili şirin olar

بيزيم توركو شيرين ديلدير Bizim Türkü şirin dildir
خوش صدالى٬ زنگين ديلدير Xoş sədalı, zəngin dildir

ديل گونشدير٬ ايشيق ساچار Dil günəşdir, ışıq saçar
آزادليغا قاپى آچار Azadlığa qapı açar

يادين ديلى بويوندوروق Yadın dili boyunduruq
بير گئچيددير بوروق بوروق Bir geçiddir buruq buruq

بويوندوروق خالقى بوغار Boyunduruq xalqı boğar
گئچيدلرده قولدور سويار Geçidlərdə quldur soyar

قوى يادلاشسين سئناتورلار Qoy yadlaşsın senatorlar
خالقى سويان تاجير٬ توججار Xalqı soyan tacir tüccar

يالتاق شاعير يولون آزسين Yaltaq şair yolun azsın
تكجه فارسى غزل يازسين!
نمونه هايی از اشعار فارسی ساهر
سايه من
در تنگ شام تيره چو بر آب هاي صاف
هر شاخسار سايه زند مبهم و سياه
مرغان دربهدر به سوي بيشه ها شوند
آنگه که کاروان گذرد از کنار راه
آندم که از نگاه فسونگار تيرگي
پنهان شوند جمله ددان در مغاک تنگ
يک سايه يک خيال زند سر ز گوشهئي
چون غول در کنارهي يم مي کند درنگ
بر سنگ مي نشيند و بالا نظر کند
تا اختران شب همه چشمک به وي زنند
تا مرغ حق بگريد در نيمههاي شب
بر آن خيال تيره، بر آن سايهي نژند
آنقدر آن سياهي غمگين و خسته دل
در ظلمت شبانه کشد انتظار ماه
آنقدر مي نشيند در ساحل کبود
تا جلوه گر شود شبحي از کنار راه
افسوس! کان شبح، شبح نازنين وي
هرگز نمي دمد ز افق چون ستارهئي
ليکن ز دور بيند افتاده روي آب
از دامن دريدهي شب ماه پارهئي
شب از نفس سرد
شب از نفس سرد چو افسونگر مرموز
صد نغمه و صد زمزمه در بيشه بر انگيخت
مهتاب عيان گشت چون افرشتهئي از دور
نورِ تر و کمرنگ سرِ آبِ روان ريخت
مرغان همه آسيمه سر از تابش مهتاب
يک يک ز نهانخانهي نيزار پريدند
نشنفته شب ، آهنگ روانپرور نيزار
در آب روان پردهي مهتاب دريدند
بس ماه برآمد ز پسِ پرده اسرار
بس شب سپري گشت، خوش آهنگ و فسونکار
ليکن تن سنگين و دل تيره ندانست
قدر شب مهتاب و شب وصلت دلدار
مهتاب فراز آمد و مرغان شباهنگ
از نور گريزان شده در سايه بخفتند
رفتند پس پردهي تاريکي و نسيان
چون خاطرهي بي اثر از ياد برفتند.
اي ماه شبفروزِ من
گاهي که شب به خلوت غمگين و تيره رنگ
با چشم خوابناک و پر از درد تا سحر
مبهوت، بر کنار افق خيره بنگرم
تا ماه سرزند مگر از کوهسار سر
سرمست آن خيال غمين آرزوي دور
ناگه ستارهئي ز افق از ستيغ کوه
چون ماه شب فروز دمد در سکوت شب
لرزان و تابناک و درخشان و باشکوه
ليکن تو در حجاب نهان مي شوي به عمد
اي ماه شبفروز من، اي يار دلنواز
تا زهره در هواي سحر، در سکوت فجر
با نور سبز رنگ دَرَد پردههاي راز
هر شب که در فروغ تو در بوستان گذشت
از پرده برفتاد مرا رازهاي دل
تنها توئي انيس من و رازدار من
تابان شو از حجاب غم اي رهنما دل
زوال يکريز
روزِ شکفته، روز زر آلود پژمريد
کم کم به سايه زار غم انگيز شامگاه
اينک خيال يک شب محنت فرا رسيد
چون راه تابناک شد از پرتوان ماه
مهتاب با ظلام برآميخت، بر جهان
اينک غبار حزن و ملامت فرو نشست
مرغ شبانه از پس اوراق تيره گون
در نور مه فراز شد و طرف جو نشست
اي مرغ شب که همچو من از زندگي ملول
در ساز ماهتاب زني نغمههاي شب
آرام شو! که عالم فاني به خواب شد
ز افسانهي ترانهگر غم فزاي شب
ديري که بس فسرده دل و ناتوان به شب
چون ما از اين فسانهي غم غرق خواب شد؟
ديدي که بس خيال بديع، آرزوي نغز
پايان شب به نور سحر نقش آب شد؟
روز شکفته، روز زرآلوده پژمريد
در پرده سياهي شب ، در فروغ ماه
اينک خيال آن بُت رعنا فرا رسيد
چون پرده گستريد به شب ، دست شامگاه
ظلمت شام
ظلمت شام تراويده ز هر گوشهي دشت
آب مي گردد اينک به دل آب روان
رنگ هر سايه و هر سايهي رنگين جهان
دست من گير کزين راهِ خيالي گذريم
تا فراموش کنيم اندُه و شادي و طرب
تا گذريم در اين لُجهي مينائي شب
بگذرانيم يکي عمر در آن پرده سپس
چون حباب ز دل موج نمايان گرديم
بر سر آب چو نيلوفر خندان گرديم
هر که از پرده بتابيد چو مه در شبِ تار
در نهانخانهي دل راز نهاني دارد
در پس پرده يکي طُرفه جهاني دارد
من در اين خلوت، چون شمع درخشان هستم
که به يک باد شبانگه شوم افسرده خموش
با يکي ضربه مي افتم از جوش و خروش
ليک در عالم چون عکس صدا آهنگم
که شب از پردهي مرموز خموشي خيزد
در دل سوختگان آه و فغان انگيزد.
آثارو كتابنامه
الف) آثار فارسي (چاپ شده)
1- شقايق (مجموعه شعر نو و كهن) 1322 - تبريز
2- سابهها (مجموعه شعر نو و كهن) 1324 - تبريز
3- اشعار برگزيده (مجموعه شعر) 1326 - اردبيل
4- افسانه شب (مجموعه شعر) 1325 - تبريز
5- خوشه ها (مجموعه شعر) 1333 - قزوين
6- جغرافياي ايالت خمسه، 1337 - قزوين (اثر علمي - تحقيقي درباره جغرافيا)
7- اساطير (مجموعه شعر) 1345 - قزوين
8- اشعار برگزيده (مجموعه شعر) 1347 - قزوين (اشعار اين مجموعه، با اشعار برگزيدهاي كه در سال 1326 در اردبيل منتشر شده، تفاوت دارد).
9- كتاب شعر ساهر (1) 1353 - انتشارات نبي تهران
10- كتاب شعر ساهر 2 - 1354 - انتشارات گوتنبرگ تهران
11- ميوهگس (مجموعه حكايات و خاطرات) 1354 - انتشارات گوتنبرگ تهران.
12- ادبيات منظوم تركي (آنتالوژي، مشتمل بر شرح حال بيش از صد شاعر ترك زبان اهل تركيه، 1356 - انتشارات دنياي دانش تهران)
13- تعدادى از آثار ايشان نيز به فارسى در مطبوعات مختلف به چاپ رسيده كه به علت كثرت از ذكر مشخصات آنها خوددارى مىكنيم.
ب) آثار تركي
1- ليريك شعر (مجموعه شعر)، قزوين، 1344.
2- كوءشن (مجموعه شعر)، تهران، 1358.
3- سحر ايشيقلانير (مجموعه شعر) تهران، 1358.
4- سوءنمين گونشلر (ترجمه هايي منتخب از آثار كلاسيك فارسي به تركي)، تهران - 1361 (مقدمه، حواشي و توضيحات اين كتاب، توسط مرتضي مجدفر نوشته شده است.).
5- داغينيق خاطره لر (مجموعه خاطرات)، تهران، 1361.
6- عمده آثار استاد ساهر به تركى است كه در مطبوعات مختلف به چاپ رسيده است. همچنين بعد از پيروزى انقلاب اسلامى٫ به سبب آزادى كه انقلاب براى آثار محلى به ارمغان آورده بود٫ استاد واپسين سالهاى عمر خود را عمدتا به انتشار دو سه جلد اثر ماندگار تركى و نيز همكارى با نشريات تركى اختصاص داده بود. از جمله آنها مىتوان بيش از ٢٠٠ شعر٫ مقاله٫ داستان و خاطره در نشريات تركى بعد از پيروزى انقلاب اسلامى همچون وارليق٫ آزادليق٫ يئنى يول٫ انقلاب يولوندا و .... اشاره كرد..
ج) ترجمه از آثار ايشان به فارسي (چاپ شده)
1- منظومه فلكلوريك آرزي و قمبر، تهران 1355، نشر مازيار، ترجمه دكتر حسين محمدزاده صديق.
2- چند شعر در آثار از شعراي آذربايجان، تهران، 1351.
3- شش شعر با مقدمه اي تحت عنوان«نمونه هايي از شعر ساهر» تهران - مجله خوشه سال 1347، شماره 24، ترجمه: دكتر حسين محمدزاده صديق.
4- درس گلستان (قصه)، تهران، 1358، از مجموعه هفت قصه (شماره 3)، ترجمه: مرتصي مجدفر.
5- و ...
د) آثار چاپ نشده (فارسي)
1- كتاب شعر ساهر (3)
2- ترجمه اشعار شارل بودلر فرانسوي به فارسي (اين اشعار، در دهه 1300 21 1310 در برخي مطبوعات به چاپ رسيده است.)
3- و ...
هـ) آثار چاپ نشده (تركي)
1- قيزسسي، قيزيل سسي، قازان سسي،رمان.
2- خاطره لر يا حياتين يئددي بوروقلاري (خاطره هاي يا هفت خوان حيات)
3- خاطره لر، باشاگلن چيكيلير.
4- ترجمه از فرانسوي به تركي (مجموعه شعر)
5- مجموعه مقالات درباره ارتباط جغرافيا، ادبيات و هنر.
6- مجموعه نوشته هاي طنز آلود.
7- چهار مجموعه شعر آماده.
و ) درباره او
مقالات
1- مهدي حسين، «حبيب ساهرو ...»، هفته نامه اينجه صنعت، باكو 1969.
2- قاسم جهاني، هفته نامه اينجه صنعت، باكو 1969/
3- دكتر شكري ائلچين، در مقالاتي كه در آنكارا به چا رسيانده است.
4- وفا عليف، «ايرانلي شاعر، حبيب ساهر ...» ماهنامه، آذربايجان باكو، 1979، شماره 3.
5- مرتضي مجدفر، «حبيب ساهرين يازي ديلي و اونون رابطهسي حيات ايله» انقلاب يولوندا، 1359 شماره 7.
6- خانم دكتر برنجيان، در تاريخ ادبيات آذربايجان، آمريكا، 1982 (History of Azerbayjanian literature)
7- دكتر حسين، صديق در مهد آزادي (هنر و اجتماع)، ويژه حبيب ساهر، 1347، تبريز.
8- روزنامه ادبيات جبههسي در تركيه، 30 حزيران 1980.
9- گنجعلي صباحي، «درين دويغولو شاعريميز...» مجله وارليق، خرداد، 1360.
10- پروفسور حميد آرسلي در تاريخ معاصر آذربايجان، ج 2 - بخش 1.
11- گنجعلي صباحي، در شعريميز زمانلا آدديملايير، 1360 - تهران.
12- دكتر حسين، صديق در ويژه نامه ادب و هنر كيهان، دوشنبه 02/10/1364 (بعد از مرگ استاد)
13- كاظم السادات اشكوري، يادي از حبيب ساهر، آدينه، شماره 3، جمعه 13 دي 1364.
14- مرتضي مجدفر، استاد ساهر در يك نگاه، روزنامه فروغ 14/03/1366 آزادي، تبريز
15- مرتضي مجدفر، سعدي شيرازي و ساهر، روزنامه اطلاعات، 23/07/66، تهران.
16- مرتضي مجدفر، آرزي و قمبر، منظومه اي غنايي از استاد ساهر، روزنامه كيهان 25/08/66 -تهران.
17- مرتضي مجدفر، حافظ الفت، يادبودي از شاعر آذربايجاني مير حبيب ساهر، روزنامه همشهري 19/04/74، تهران.
18- ويژه نامه هفته نامه صاحب در تبريز، 1376.
19- ويژه نامه هفته نامه اميد زنجان، 1376.
20- عباس مهيار، با خلوت گزيدگان خاك(گوشه هايي از تاريخ ادبيات معاصر) مؤسسه انتشاراتي جامعه- 1379.
كتاب
1- دكتر حسين محمدزاده، صديق «ديد از نوآوري هاي ساهر» تبريز، 1357، نشر ساوالان